Lamiak euskal herrian

Lamien ezaugarri fisikoak:

-Giza irudia dute eta txikiak dira.

-Oso ederrak dira.

-Txikiak izan arren oso indartsuak dira.

-Ile luze eta horia dute.
-Kostaldean gerritik behera arrain itxura dute eta itsas lamia izena dute.

-Hankak oilo, ahate edo beste zerbaiten irudikoak izan daitezke.

-Gehienetan emakumezko gisa ageri dira.

-Lapurdi eta Behenafarroan gizonak zein emakumeak izan daitezke.

-Zuberoan emakumezkoak Lamiña izena dute eta gizonezkoak Maide.

-Emakumeengandik kolore goriztagatik bereizten dira.

-Bizkaiko herri batzuetan uste da bekokian begi bakarra zutela.

-Batzuetan emakume eder baten antza hartzen dute eta besteetan sorgin maltzurraren itxura.

-Gehienetan soineko luze eta zuri batez jantziak ikusi dira.

-Bere ahotsa oso fina eta erakargarria zen, horregatik askotan bere kanta xarmangarriekin lotara eramaten zituzten entzuleak, eta azken finean, heriotzara.

Lamien izaera psikologikoa:

-Urrezko orraziaz ilea orraztea gustatzen zaie.

-Normalean atseginak izaten dira baina haien orraziak lapurtzekotan asko haserretzen dira.

-Batzuetan gizonezkoekin maitemintzen dira baina ezin dira haiekin ezkondu ezin dutelako lur sakratuan egon.

-Haien janaririk gustokoenak ogia, artoa, urdaila, esnea, sagardoa eta gatxatua ziren.

-Asko gustatzen zaie bizilekura bisitan agertzen zaizkienak.

Lamien izaera soziala:

-Lanean laguntzen diete opari bat ematen dietenei; honela, zubi batzuk lamiek egindakoak dira: Ebraingoa (Bidarrai), Azalaingoa (Andoain), Urkulukoa (Gatzaga), Ligikoa… Gauez egiten dituzte eraikuntzak.

-Ostadarraren muturruean Lamia bat egoten da ilea orrazten, eta eguzkiak bere atzekaldean joz zabaltzen du ostadarra.

-Gauez triku harriak egiten dituzte batzuetan, eta etxeetan sartzen dira askotan etxekoak oheratutakoan.(Harrizala eta Mendibe).

-Beti Marirekin lotuta egon da biak sorgintzat hartzen direlako.

-Batzuetan josketa eta arroparen garbiketa egiten zuten guetan (Zeanuri).

-Eliz gizonek eta jakintsuek horrelako aholkuak ematen zizkieten herritarrei: .”lamiak ikusten badituzu, erne honekin: izena duten izaki guztiak existitzen dira, baina gorde ezazu sekretua zure baitan, ez da esan behar existitzen direnik”.“Direnik ez da sinestu behar, ez direla, ez da esan behar.”

-Elizak (Arros eta Espeseko) eta etxeak eraikitzea (Larramendiko , Latsakoa eta Gentaingoa).

-Lamiek zenbait zerbitzu eskatzen zieten gizakiei.

Lamiei egiten zizkieten opariak:

Gauez sagardo pitxer bat edo opil bat sotoan edo ogia erre deneko sukaldean utziz gero lamiek jan egiten zuten (Orozkon). Etxeetan taloak uzten zituzten mahai gainean, gero, gauez lamiak etorri et ajan egiten zituzten ( Donamartirin). Beste leku batzuetan, artzainek esne beteriko kaikuak eta gatxatua oparitzat ematen zituen lamien bizileku omen ziren haitzuloetara ( Arraitz, Ultzama). Nekazariek bere lurren mugetan edo soroetan janariak uzten zituzten lamientzat, eta haiek gauez etorrri eskeinitakoa jan eta, esker onez beterik euren jarraitzaleen soroetako lan batzuk egiten zituzten ( Uharte-Hirin)


Lamien bizilekuak:

Lamiak erreketan, ibai-arroetako hilobi-kobetan , trikuharrietan eta zutarri megalitikoetan egoten dira. (Esaterako Altzibarko errekatxoan Iremategi baserriaren alboan ikusi izan dira).

Lamien presentzia harrizko tokiekin lotuta dago.

Lurpeko uretan ere bizi izan dira.

Itsasoan bizi direnei itsas lamiak deitzen zaie.

Lamien bizileku omen diren haitzulorik ezagunenak hauek dira: Baltzola (Dima), Bernaola (Dima), Sorginen leze (Zugarramurdi), Lamiñategieta (Zeanuri), Leizebeltz (Ahaxe), Osolo (Markina aldean), Jentilzulo (Orozkon)…

Iturri eta putzuetan ere agertzen dira. Utsaleako putzua, Senperen.

Kondairak:


Euskal Herrian oso hedatuak izan dira Lamien kondairak besteak beste, halako herrietan: Zugarramurdi, Sara, Arizkun, Oñati, Bedaio, Zeberio, Arano, Algorta, Mutriku, Senpere…


-Nekazari batzuk gauetan janaria uzten zizkieten lamiei eta horren truke lamiak haien eginkizunetan laguntzen zituzten.

-Batzuetan gizonezkoak bahitzen zuten eta laguntzen ez bazituzten zigortzen zituzten.

-Batzuetan gizakiek haien ohorean SAKRIFIZIOAK egiten zituzten.

-Mehatxuz eskatzen zituzten ostutako orraziak.

-Oso ezaguna da Arrasateko Kobahaundiko lamiaren kondaira: “lamiak begiz jo zuen baserritar gazte bat; hau neskatxaren adina ezagutzeko asmatutakoak; lamia zeal konturatutakon hartu zuen tristura, ondorengo gaixoaldia eta izan zeun heriotza.Eta azkenik lamiaren atsekabea.”

-Batzuen ustez idiek tiratako goldeak eta ermiten eraikuntzak desagertarazten zituen.

-Ezaguna da lamiek beren auzoko emakumeei emagin lanak egiteko eskatu ziotela dicen elezahar bat.

-Lamiak hain emakume erakargarri gisa agertzen dira, ezen behin baino gehiagota ukitu duten nekazari bat baino gehiagoren bihotza; baina inguruetako mutil gazteren batetaz ere maitemindu izan dira.

Sinbologia

Lamiak naturako elementu desberdinekin egon dira lotuta betidanik, hala nola ,ibaiak, itsasoa, haitzuloak eta harriak.
Hasieran etxekoandre lagunkoi bezala ikusten ziren, eta nekazariei lanean laguntzen zieten janariaren truke ( zoroak landatuz, zubiak edota beste harrizko eraikuntzak eginez…)
Kristautasunaren heltzearekin batera, lamiak guztiz desprestigiatu ziren. Ondorioz bere sinbologia iluntsauna, satanismo eta gaitzekin batera lotuta agertzen zen .